Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne to temat, który spędza sen z powiek wielu przedsiębiorcom. W dniu 29 listopada 2023 r. Sąd Najwyższy wydał w tym temacie niezwykle ważną uchwałę (sygnatura III UZP 3/23).
Wskazał w niej, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ma prawo do weryfikacji podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, gdy ubezpieczony w początkowym okresie prowadzenia działalności gospodarczej deklaruje zawyżoną podstawę wymiaru składek w stosunku do przewidywanych przychodów z prowadzonej działalności.
Aktualne stanowisko Sądu Najwyższego jest zatem zmianą jego dotychczasowych poglądów dotyczących możliwości podnoszenia wysokości składek o 180 stopni. Za to zgodne jest ze stanowiskiem ZUS, prezentowanym od wielu lat.
Z poniższego wpisu dowiesz się, czy w tej sytuacji możliwe jest podniesienie składek na ubezpieczenia społeczne.
Wysokości składek ZUS – jak wyglądała dotychczas sytuacja
Dotychczas Sąd Najwyższy (uchwała z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygnatura II UZ 1/10) twierdził, że ZUS nie ma uprawnień do weryfikowania zadeklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, o ile mieści się ona w granicach określonych przepisami.
Sąd Najwyższy dotychczas podkreślał, że obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym faktycznie przychodem, lecz wyłącznie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie od tego czy przedsiębiorca osiąga dochody i w jakiej wysokości.
Takie podejście wynikało bezpośrednio z brzmienia ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. To ustawodawca zezwolił na dowolne deklarowanie podstawy wymiaru składek, oczywiście w określonych granicach. Te granice dla osób nie korzystających z żadnych ulg wynoszą 60 % – 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Wysokości składek ZUS – główne założenia nowej uchwały Sądu Najwyższego
Teraz, zdaniem Sądu Najwyższego ZUS, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w sytuacji, gdy w początkowym okresie prowadzenia działalności ubezpieczony deklaruje podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach.
Jak widzisz, uchwała jednak nie jest wcale precyzyjna.
Ile trwa początkowy okres prowadzenia działalności
Omawiana uchwała ma dotyczyć przedsiębiorców w ,,początkowym okresie prowadzenia działalności gospodarczej”. Problem w tym, że Sąd Najwyższy nie określił, jak długo ten początkowy okres trwa. Nic podobnego tym bardziej nie wynika z przepisów. Czy jest to okres, kiedy przedsiębiorca może korzystać z „ulgi na start”? A może tzw. „małego ZUS”.
Trudno na tym etapie stwierdzić, jaki okres ZUS będzie przyjmować, jako początkowy okres prowadzenia działalności. Brak pewności jest oczywiście niekorzystny dla przedsiębiorców. nie mają pewności, czy podejmowane przez nich działania są nadal legalne. O tym, co ZUS rozumie przez „początkowy okres prowadzenia działalności” dowiedzą się dopiero po otrzymaniu niekorzystnej dla nich decyzji.
Podstawa wymiaru składek, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach
Kolejny problem to jak sprawdzić, czy wysokość podstawy wymiaru składki znajduje odzwierciedlenie w przychodach. Skoro działalność jest dopiero zakładana to przychodów najczęściej w ogóle nie ma. Nawet jeśli się pojawią, to przecież pojęcie to jest bardzo nieprecyzyjne. Czy z przychodów ma Cię być stać wyłącznie na składki ZUS? A może jednak na coś więcej. Ile konkretnie musisz generować przychodów aby w ogóle móc podnieść składkę. O ile możesz podnieść składkę. Na tym etapie nie wiadomo, jak ZUS będzie w praktyce interpretował te pojęcia.
Kogo przede wszystkim dotkną skutki uchwały
ZUS postępowaniami wyjaśniającymi zapewne obejmie osoby, które są w początkowym okresie prowadzenia działalności (czyli nie wiadomo dokładnie kogo) oraz zadeklarowały wysoką podstawę wymiaru składek.
Dodatkowo w uchwale pojawia się kolejna wskazówka. Ma istnieć duże prawdopodobieństwo, że w najbliższym czasie te osoby będą korzystały ze świadczeń.
Wniosek nasuwa się sam. Uchwała będzie wg mnie niekorzystna przede wszystkim dla kobiet planujących ciąże lub już będących w ciąży. Jeśli kobieta zadeklaruje wysoką podstawę wymiaru składek i niedługo po tym pójdzie na l4 lub urodzi dziecko, powinna spodziewać się postępowania wyjaśniającego ZUS.
Oprócz kobiet postępowania mogą oczywiście dotknąć innych przedsiębiorców. Np. mężczyzn, którzy niedługo po rozpoczęciu działalności zachorowali, mają zaplanowane zabiegi medyczne oraz często chorują i przez to korzystają ze zwolnień lekarskich.
Czy aktualnie nadal możliwe jest płacenie najwyższej składki rozpoczynając działalność gospodarczą
Sąd Najwyższy wskazuje, że samo rozpoczęcie działalności gospodarczej nie sprzeciwia się możliwości ustanowienia wysokiego standardu ochrony od samego początku, jeśli jest on efektem prowadzenia takiego przedsięwzięcia, które przynosi wysokie profity albo ich uzyskanie jest wielce prawdopodobne ze względu na rodzaj, rozmiar, przedmiot działalności i podjęte w tym celu działania gospodarcze.
Brak konkretów powoduje jednak, że interpretacja takiej działalności może być dość dowolna i zależeć od uznania ZUS. Musimy zatem poczekać do czasu, gdy w tego typu sprawach zapadną już jakieś wyroki sądowe.
Wysokość wymiaru składek – podsumowanie
Sąd Najwyższy, uchwałą z 29 listopada 2023 r. (sygnatura III UZP 3/23) potwierdził prawo ZUS do podważania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS na pewno nie zignoruje tej możliwości. Przedsiębiorcy mogą się spodziewać wzmożonej aktywności ZUS oraz licznych postępowań wyjaśniających. Zwłaszcza jeśli deklarują wysoką podstawę wymiaru składek, a działalności nie prowadzą zbyt długo.
Takie postępowanie może zostać zakończone decyzją ustalającą inny wymiar składki. W przypadku wypłaconych zasiłków może nastąpić konieczność zwrotu nadpłaconych przez ZUS świadczeń.
Pamiętaj, że jeśli ZUS rozpocznie wobec Ciebie postępowanie wyjaśniające, to warto wziąć w nim, z pomocą specjalisty, aktywny udział. Pamiętaj też, że jeśli ZUS wyda w Twojej sprawie negatywną decyzję, to przysługuje Ci prawo odwołania się do sądu.
Jeśli chcesz przeczytać więcej o odwołaniu się od decyzji ZUS zajrzyj koniecznie TUTAJ.
Irena Pacholewska-Urgacz
radca prawny
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }